له راپۆرتێكدا یه‌كه‌ى رۆژنامه‌وانى مافه‌كانى مرۆڤ له رادیۆی ده‌نگ، دیارترین گرفت و ئاسته‌نگه‌كانى به‌رده‌م كارى رێكخراوه‌كانى كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی له سنورى گه‌رمیان ده‌خاته‌ڕو.
راپۆرتى یه‌كه‌كه، له چوارچێوه‌ى چالاكیه‌كانى پرۆژه‌ى رادیۆی ده‌نگه به پاڵپشتی سندوقی نیشتمانى بۆ دیموكراسی، تیایدا هه‌ڵسه‌نگاندن ده‌كات له‌باره‌ى دیارترین ئه‌و گرفت و ئاسته‌نگانه‌ى كه روبه‌ڕوى كارى رێكخراوه‌كانى كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی له گه‌رمیان ده‌بێته‌وه، هه‌روه‌ك به پشتبه‌ستن به وته‌ى چالاكوان و شاره‌زایان و به‌رپرسانى ئه‌م بواره، جیاوازیی ئه‌و ئاسته‌نگانه له‌چاو ناوچه‌یه‌كى تریش ده‌خاته‌رو.
بۆ خوێندنه‌وه و داگرتنى راپۆرته‌كه به نوسخه‌ى (PDF) كلیك له‌م لینكه‌ى خواره‌وه بكه.
ده‌قی راپۆرته‌كه به تێكست له خواره‌وه ده‌خه‌ینه‌ڕو:
رادیۆی ده‌نگ
یه‌كه‌ى رۆژنامه‌وانى مافه‌كانى مرۆڤ
راپۆرتێك له‌باره‌ى:
گرفت و ئاسته‌نگه‌كانى به‌رده‌م رێكخراوه‌كانى كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی له‌گه‌رمیان
شوباتى 2021
پێشه‌كى
كارى كۆمه‌ڵى مه‌ده‌نی له‌گه‌رمیان، به هه‌وراز و نشێودا تێپه‌ڕیوه، له‌كاتێكدا له كاتى وادا هه‌بوه به‌ره‌وپێشه‌وه‌چون دروست بوه، به‌ڵام كاتى تریش هه‌بوه كه پاشه‌كشه له كارى رێكخراوه‌كان دا هاتوه‌ته بون.
ئه‌وه‌ى تائێستا به وردی كار و به‌دواداچونى له‌باره‌وه نه‌كراوه: ئه‌وه‌یه ئه‌م هه‌وراز و نشێوه بۆ؟ بۆچی رێكخراوه‌كان ناتوانن به یه‌ك ئاست و ریتم به‌رده‌وام بن؟ كێشه‌كانیان چیه و پاڵنه‌رى كێشه‌كانیش چین؟
یه‌كه‌ى رۆژنامه‌وانى مافه‌كانى مرۆڤ، له‌میانه‌ى یه‌كێك له چالاكیه‌كانى دا له پرۆژه‌ى رادیۆی ده‌نگ به پاڵپشتی سندوقی نیشتمانى بۆ دیموكراسی (NED)، ئه‌م راپۆرته تایبه‌ته‌ى ئاماده‌كردوه و تیایدا له‌سه‌ر زاری ژماره‌یه‌ك چالاكوان و هه‌روه‌ها به‌رپرسی دۆسیه‌ى كۆمه‌ڵى مه‌ده‌نى و كه‌سانى شاره‌زاوه، شه‌نوكه‌وى پرسی رۆڵی رێكخراوه‌كانى كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی له‌گه‌رمیان كردوه و دیارترین ئاسته‌نگه‌كانى به‌رده‌م كاركردنى ئه‌م بواره‌ى خستوه‌ته‌ڕو.
یه‌كه‌م: راپۆرت
1. گه‌رمیان له كوێی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی هه‌رێم دایه؟
به‌رپرسێك باس له‌وه ده‌كات له چاو ساڵانى رابردو كه كارى رێكخراوه‌ى قورس بوه رێژه‌ى كارى رێكخراوه‌ى زۆر زیادى كردوه به جۆرێك 4000 هه‌زار رێكخراو له كوردستان هه‌ن.
شوان مه‌حمود، جێگرى فه‌رمانگه‌ى رێكخراوه ناحكومیه‌كان له هه‌رێمى كوردستان وتى: "كارى رێكخراوه ناحكومیه‌كان به‌راورد به پێش یاساى ژماره یه‌ك به‌ره‌و پێشچونى باشى به‌خۆیه‌وه بینیوه، به جۆرێك گه‌شتوه ئه‌و شوێنه‌ى بونى 4000 رێكخراوى ناحكومى له هه‌رێمى كوردستان بۆ خۆى ده‌ستكه‌وتى كۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نیه، كه كار له به‌شێكى زۆر له بواره‌كان ده‌كه‌ن چ له سیاسى و كۆمه‌ڵایه‌تى و ئابورى و چه‌ندان بوارى دیكه".
له‌باره‌ى ژماره‌ى رێكخراوه‌كانى گه‌رمیانیشه‌وه، وتى: به كۆشى گشتى له ناوچه‌ى گه‌رمیان 58 رێكخراوى تۆمار كراو هه‌یه و به فه‌رمى مۆڵه‌تیان پێ دراوه.
باسى له‌وه‌شكرد: ئێستا گه‌شتونه‌ته ئه‌و قۆناغه كه كه‌رتێكى مه‌ده‌نى له هه‌رێمى كوردستان سه‌رپا گیربونى هه‌بێت، ئه‌مه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ئه‌وه پێشكه‌وتن و گه‌شه‌سه‌ندنه‌ی له‌گه‌ڵ چۆنایه‌تى دا به‌دیی هاتوه.
له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا دانى به‌وه‌دا نا كه به‌شێكى ترى رێكخراوه‌كان ناتوان كاربكه‌ن و رۆڵى خۆیان بگێڕن.
2. په‌یوه‌ندى حكومه‌ت و رێكخراوه‌كان
به‌شێكى زۆرى رێكخراوه‌كان كۆكن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى كه حكومه‌ت له مه‌هام و كارى رێكخراوه‌كان نه‌گه‌شتوه له هه‌رێمى كوردستان و به‌تایبه‌ت له گه‌رمیان.
كۆشش محه‌مه‌د، به‌ڕێوبه‌رى رێكخراوى فۆكه‌س به په‌ره‌پێدانى مه‌ده‌نیه‌ت، ده‌ڵێت: "حكومه‌تی هه‌رێم تێگه‌یشتنێكی ته‌واوی به‌رامبه‌ر به كار و تایبه‌تمه‌ندی رێكخراو نیه، سه‌ره‌ڕای هه‌مواری یاسای ژماره یه‌كی ساڵی 1992 له ساڵی 2011 و له ساڵی 2013 چووه بواری جێبه‌جێ كردن، به‌ڵام به‌هه‌مان رێنمایه‌كانی یاساك ۆنه‌كه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ڕێكخراوه‌كاندا ده‌كرێت، هه‌ندێكجاریش رێگری ده‌كرێت له‌ئه‌نجامدانی چالاكی و كردنه‌وه‌ی ئۆفیس له‌چه‌ند پارێزگایه‌كی دیاریكراودا".
له هه‌مان كاتدا، له‌یلا ئه‌حمه‌د، یه‌كێك له ئه‌ندامانى تیمی رێكخراوى وادى ئه‌ڵمانى له گه‌رمیان ده‌ڵێت: "حكومه‌ت له مه‌هامى كارى رێكخراوه‌كان وه‌كپێویست نه‌گه‌شتوه، ئه‌وه‌ى حكومه‌ت ده‌یكات ماندوكردنى كارى رێكخراوه‌كان بۆ مۆڵه‌ت وه‌رگرتن یان هه‌ر كارێكى تر، هه‌روه‌ها هیچ لێپرسینه‌وه‌یه‌ك یان راپرسیه‌كى بۆ رێكخراوه‌كانى ناوچه‌ى گه‌رمیان نه‌كردوه یان لیژنه‌یه‌كى چاودێرى پێكنه‌هێناوه بۆ چاودێریكردنى كاره‌كانیان، پێویسته حكومه‌ت كارى رێكخراوه‌كان و چالاكیه‌كانیان له یه‌كتر جیا بكاته‌وه".
وتیشى: پێویسته حكومه‌ت هه‌ڵسه‌نگاندنى هه‌بێت بۆ كارى رێكخراوه‌كان له ناوچه‌كه، چونكه چه‌ندین رێكخراومان هه‌یه له ناوچه‌كه و هه‌ر‌یه‌كه و له بوارێكى جیاوازدا كار ئه‌كات چ ناوخۆى و چ نێوده‌وڵه‌تى.
سه‌رۆكى رێكخراوێك جه‌خت له‌وه ده‌كاته‌وه كه حكومه‌ت بێڕێزى به‌رامبه‌ر به رێكخراوه‌كانى كۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى ده‌كات.
ئيبراهیم زه‌ریف، سه‌رۆكى رێكخراوى ژینگه‌پارێزى گه‌رمیان، وتى: "حكومه‌ت نه‌ك له مه‌هامى كارى رێكخراوه‌كان تێنه‌گه‌شتوه و دانیان پێدانانات، به‌ڵكو ئه‌وه‌ى رێزبێت لێیان ناگرێت، بۆ ماوه‌ى 10 ساڵه كار له رێكخراو ده‌كه‌م هه‌ر وابوه، به‌ڵام وه‌ك گه‌رمیان لایه‌نى ئیدارى و دامه‌زراوه حكومیه‌كان تۆزێك هاوكار بون هۆكارى ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌یه كه ئه‌مان هه‌م شتێكیان پێناكرێت به‌ڵكو له سه‌ره‌وه‌یه بێڕێزى كردنه‌كه".
ئه‌گه‌رچى یاساى تایبه‌ت به كارى رێكخراوه‌ى له هه‌رێمى كوردستان هه‌یه، به‌ڵام حكومه‌ت وه‌ك پێویست پابه‌ندى نیه و پێویسته به‌پێى ئه‌و یاسایه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ رێكخراوه‌كاندا بكات.
بێستون ژاڵه‌یی، چالاكوان، باس له‌وه ده‌كات: "چه‌ندین كارى رێكخراوه‌ى له گه‌رمیان هه‌یه به كارى خێرخوازیشه‌وه حكومه‌ت گرفتى بۆ رێكخراوه‌كان دروست كروه و وه‌كپێویست له كار و مه‌هامیان نه‌گه‌شتوه، بۆیه ئێمه یاساى تایبه‌تمان هه‌یه به كارى رێكخراوه‌كان له هه‌رێمى كوردستان و بۆ ماوه‌ى 10 ساڵه ئه‌و یاسایه ده‌ركراوه و پێویستى به هه‌مواركردنه‌وه هه‌یه، پێویسته حكومه‌ت به‌پێى ئه‌و یاسایه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ رێكخراوه‌كان بكات بۆ ئه‌وه‌ى تێبه‌گه‌ن له كاره‌كانیان".
له به‌رامبه‌ریشدا، شوان مه‌حمود، جێگرى سه‌رۆكى فه‌رمانگه‌ى رێكخراوه ناحكومیه‌كان له هه‌رێمى كوردستان، وتى: "حكومه‌ت به یاساى ژماره 1 ساڵى 2011 له ده‌سه‌ڵاتى یاسادانانه‌وه كه ده‌ركراوه تایبه‌ت به رێكخراوه‌كان بۆ خۆى ئه‌وه ئه‌گه‌یه‌نێت كه گرنگى به كارى رێكخراوه‌ى داوه له‌گه‌ڵ كه‌رتى كۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى، دروستبونى فه‌رمانگه‌ى رێكخراوه ناحكومیه‌كان بۆخۆى به‌شێكى تره له گرنگى پێدانى حكومه‌ت، بۆیه تێروانینه‌كان به‌گشتى ئیجابیه، به‌ڵام ئه‌مه‌ش به ماناى ئه‌وه نایه‌ت كه كۆسپ له به‌رده‌م كارى رێكخراوه‌ى نیه".
ده‌شڵێت: ئه‌مه‌ش په‌یوه‌سته به‌و دامه‌زراوه حكومیانه‌ى كه تاوه‌كو ئێستا به‌ته‌واوه‌تى به‌رچاو رون نین بۆجێبه‌جێ كردنى یاساى ژماره یه‌كى كارى رێكخراوه‌كان به‌شه‌كه‌ى تریش په‌یوه‌سته به خودى رێكخراوه‌كان خۆیانه‌وه كه نه‌بون به جێگه‌ى متمانه‌ى ده‌زگاكانى حكومه‌ت به مه‌به‌ستى هاوبه‌شى كردن و كاركردن پێكه‌وه نه‌بونه‌ته مایه‌ى ئه‌وه‌ى كه پێگه‌ى خۆیان له ناو كۆمه‌ڵگادا دروست بكه‌ن و ببنه جێگه‌ى متمانه‌ى كۆمه‌ڵگا.
هێماى بۆ ئه‌وه‌ش كرد: به‌گشتى ده‌سه‌ڵات به هه‌مو كایه‌كانى خۆیه‌وه تێگه‌شتوه له كارى كۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى ئه‌و ئاسته‌نگانه‌شى كه دێنه به‌رده‌م كارى رێكخراوه‌كان په‌یوه‌سته به‌و وتانه‌ى سه‌ره‌وه كه ئاماژه‌م پێكرد.
3. ده‌ستوه‌ردانى حزبى له كارى رێكخراوه‌كان
به‌شێكى زۆرى رێكخراوه‌كان باس له‌وه ده‌كه‌ن ده‌ستوه‌ردانى حزبى له كارى رێكخراوه‌كان بونى هه‌یه و وایكردوه ئاسته‌نگى بۆ كاره‌كانیان دروست بكات، هه‌ندێكیش به پێچه‌وانه‌وه.
كۆشش محه‌مه‌د، به‌ڕێوبه‌رى رێكخراوى فۆكه‌س به په‌ره‌پێدانى مه‌ده‌نیه‌ت ده‌ڵێت: مێژوی رێكخراوه‌كان له‌هه‌رێمی كوردستان مێژویه‌كی كۆنی نیه، رێكخراوه‌كانیش به‌شێكن له واقعی كوردستان و ناوچه‌كه واته به‌بێ پاڵپشتی و كارئاسانی حزبی ئه‌سته‌مه كاربكرێت به‌شێوه‌یه‌كی سه‌ربه‌خۆ، ده‌ستێوه‌ردانی حزبی له گه‌رمیان ره‌نگه زۆر باشتربێت به‌راورد به پایته‌ختی هه‌رێمی كوردستان.
"لەگەرمیاندا و لەپەنای حزبەكانەوە چەندین رێكخراو دروست كراون بەو ئامانجەی لە رێگەی ئەو رێكخراوانەوە كاریگەریان لەسەر رایگشتی هەبێت و پێى ئاڕاستەبكەن، بەڕادەیەك دەستوەردانەكە فراوانە، رەنگە لەپەنجەكانی دەست تێپەڕ نەكات رێكخراوێك هەبێت لەژێركاریگەری حزبیدا نەبێت"، شاهۆ عه‌بدوڵڵا، ئه‌ندام له رێكخراوى تۆڕى گه‌شه‌پێدانى تواناكانى خه‌ڵك له گه‌رمیان وا ده‌ڵێت.
سه‌رۆكى رێكخراوێك باس له‌وه ده‌كات له لایه‌ن حزبه‌وه چه‌ندین رێكخراو دروست كراوه كه وایكردوه كاره‌كانى ئه‌وه‌نیش قورستر بكه‌ن.
ئبراهیم زه‌ریف، سه‌رۆكى رێكخراوى ژینگه‌پارێزى گه‌رمیان وتى: "له گه‌رمیان نزیكى 28 رێكخراو هه‌یه كه 6 له‌وانه ژینگه‌ین، 20 رێكخراومان هه‌یه له گه‌رمیان سه‌ر به حزبن و له لایه‌ن مه‌سئوله‌وه دروست كراون به‌س بۆ كارى خۆیان، ئه‌مه‌ش كارى ئێمه قورستر كردوه، له كاتێكدا له هه‌مو جیهان رێكخراوه‌كان به ده‌سه‌ڵاتى پێنجه‌م هه‌ژمار ده‌كرێت بۆ چاودێرییكردنى ده‌سه‌ڵات، به‌ڵام له هه‌رێمى كوردستان نه‌ك حزب ده‌ستوه‌رده‌د‌اته رێكخراوه ناوخۆییه‌كان، به‌ڵكو هه‌ندێكجار گرفت بۆ بیانیه‌كانیش دروست ده‌كه‌ن".
به‌پێچه‌وانه‌وه، له‌یلا ئه‌حمه‌د، یه‌كێك له ئه‌ندامانى رێكخراوى وادى ئه‌ڵمانى له گه‌رمیان ده‌ڵێت: ئێمه وه‌كو رێكخراوى وادى كه له ساڵى 1993ـه‌وه له‌هه‌رێمى كوردستان كار ده‌كه‌ین، كه‌م جار هه‌بوه رێگرى حزبی هه‌بێت، به‌تایبه‌ت له‌ئێستادا هیچ ده‌ستێوه‌ردانێكى حزبی له‌كار و چالاكیه‌كانماندا نیه، چونكه ئێمه رێكخراوێكى ناحكومى ئه‌ڵمانی بوین، به‌ڵام ئه‌گه‌رى ئه‌وه هه‌یه له رێكخراوێكى حزبی سه‌ربه خۆیان ده‌توانن ده‌ستێوه‌ردان له‌كارو چالاكیه‌كانیان بكه‌ن.
"یه‌كێك له‌و گرفتانه‌ى كه له كارى رێكخراوه‌ى هه‌یه بونى ئینتماى حزبیه و كه چه‌ندین رێكخراو له لایه‌ن حزب و كه‌سایه‌تیه‌كانى ناو حزبه‌وه دروست كراون، ئه‌مه‌ش وایكردوه وێنه گه‌وره‌كه‌ى كارى رێكخراوه‌ى نه‌بینرێت، بۆیه له ده‌ستوه‌ردانى حزبى له كارى رێكخراوه‌یی ئه‌مه‌یه گرفت". بێستون ژاڵه‌یی، چالاكوان، وه‌هاى وت.
4. رێكخراوه‌كان: ئاسته‌نگمان بۆ دروست ده‌كرێت له كاره‌كانمان
بۆ ماوه‌ى چه‌ند ساڵه رێكخراوه نێوده‌وڵه‌تى و لۆكاڵیهكان له هه‌رێمى كوردستان كارده‌كه‌ن له بواره جیاوازه‌كاندا، وه‌ك به‌شێك له رێكخراوه‌كان ئاماژه‌ى پێده‌كه‌ن ئاسته‌نگ بۆ كاره‌كانیان دروست ده‌كرێت له‌لایه‌ن دامه‌زراوه‌كانى حكومه‌ته‌وه.
كۆشش محه‌مه‌د، به‌ڕێوبه‌رى رێكخراوى فۆكه‌س به په‌ره‌پێدانى مه‌ده‌نیه‌ت وتى: به‌شێكی زۆری ئاسته‌نگه‌كان ئه‌گه‌ڕێته‌وه بۆ لاوازی له جێبه‌جێكردنی یاسای رێكخراوه‌ی له‌هه‌رێمی كوردستان، هه‌روه‌ها مه‌ڵه‌كردنی وه‌زاره‌تی دارایی له‌گه‌ڵ رێكخراوه‌كان به‌هه‌مان شێوه‌ی كۆمپانیاكان.
وتیشى: به‌شێكی تر له ئاسته‌نگه‌كان ناداد په‌روه‌رییه له ڕه‌خساندنی ده‌رفه‌ت بۆ ڕێكخراوه لۆكاڵیهكان بۆ وه‌رگرتنی پاڵپشتی دارایی له رێگه‌ی رێكخراوه نێودهوڵهتیهكان و نوێنه‌رایه‌تی وڵاتان له‌هه‌رێمی كوردستان.
"ئاسته‌نگه‌كانى به‌رده‌م كارى رێكخراوه‌كان زۆره به‌تایبه‌ت له ئه‌نجامدانى كار و چالاكیه‌كانمان له كاتێكدا ئامانجى ئێمه خزمه‌تكردنه به ناوچه‌كه به‌تایبه‌ت ژنان و مناڵان كه زۆرجار ئه‌بنه به‌ربه‌ست له پێشمان له‌لایه‌ن دامه‌زراوه حكومیه‌كانه‌وه، له كاتێكدا به‌ڕه‌سمى مۆڵه‌تمان هه‌یه"، له‌یلا ئه‌حمه‌د، یه‌كێك له ئه‌ندامانى رێكخراوى وادى ئه‌ڵمانى له گه‌رمیان وا ده‌ڵێت.
شاهۆ عه‌بدوڵڵا، ئه‌ندام له رێكخراوى تۆڕى گه‌شه‌پێدانى تواناكانى خه‌ڵك له گه‌رمیان، باس له‌وه ده‌كات: "حكومەت سەرتاپای لەقەیرانداییە، نەك هاوكاری رێكخراوەكانی كۆمەڵی مەدەنی نەبوە، بگرە بەچاوێكی گومانەوە لەو رێكخراوانە دەڕوانێت كە نەكەوتونەتە ژێركاریگەرییەوە، لەكاتێكدا رێكخراوەكانی كۆمەڵی مەدەنی وەك پردێكی گرنگی نێوان حكومەت و هاوڵاتیان وان، كەچی حكومەت هەمیشە لەلێدان بوە لەو پرده و مامەڵەیەكی دوژمنكارانەی لەتەكدا دەكات".
وتیشى: چ لە رێگەی یاساكانەوە چ لەكاتی ئەنجامدانی چالاكییەكانەوە چەندینجار لەناوچە جیاجیاكان ئاستەنگی بۆ دروست كراوە لە رێگەی دامەزراوەكانی حكومەتەوە، لەكاتێكدا ئامانجی رێكخراوەكانی كۆمەڵی مەدەنی هەوڵی پێشختن و هۆشیاركردنەوەی كۆمەڵگای خستوه‌ته ئەستۆی خۆی، سەرەڕای ئەو پرسیارانەی لەسەری دروست بون بەهۆی دەستێوەردانی حزبییەوە.
سه‌رۆكى رێكخراوێك ده‌ڵێت ئه‌گه‌ر رێكخراوه‌كان قورسایی خۆیان هه‌بێت هه‌رچه‌ند ئاسته‌نگ دروست بكرێت ئه‌وه هه‌ر كارى خۆیان ده‌توانن بكه‌ن.
ئيبراهیم زه‌ریف، سه‌رۆكى رێكخراوى ژینگه‌پارێزى گه‌رمیان، هێماى بۆ ئه‌وه كرد: "به‌ڵێ ئاسته‌نگ و رۆتینات هه‌یه له‌لایه‌ن دامه‌زراوه‌كانى حكومه‌ته‌وه، به‌ڵام ئه‌ویش رێژه‌ییه، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش ئه‌گه‌ر رێكخراوه‌كان قورسایی خۆیان هه‌بێت و مه‌به‌ستى كاركردنیان هه‌بێت به‌رده‌وام ده‌بن هه‌رچه‌ند ئاسته‌نگ هه‌بێت، بەڵام ئەگەر خۆیان سفر بن ئەوە ئاستەنگەکانیش زیاتر ئەبن".
باس له‌وه ده‌كرێت كه رێكخراوه‌كان خودى خۆیان كێشه و گرفتیان زیاتره تایبه‌ت به خۆیان و وه‌ك له‌وه‌ى ئاسته‌نگیان بۆ دروست بكرێت له‌لایه‌ن دامه‌زراوه‌كانى حكومه‌ت.
بێستون ژاڵه‌یی، چالاكوان و سه‌رپه‌رشتیاری رێكخراوى پرۆژه باس له‌وه ده‌كات: "به‌گشتى و كارى رێكخراوه‌ى له گه‌رمیان گرفت وئیشكالیان زۆره، یه‌كێك له‌وانه نه‌بونى هه‌ماهه‌نگیه له نێوان رێكخراوه‌كان خۆیان بۆ هه‌ر كارێك كه بیانه‌وێت بیكه‌ن و تۆڕبه‌ندى نیه له نێوانیان و كار پێكه‌وه‌ییان له ئاستێكى زۆر نزمدایه".
ده‌شڵێت: یه‌كێكى تر له گرفته‌كان نه‌بونى راهێنانه به رێكخراوه‌كان و ئاشنا نه‌بونیانه به كار و ئیتیكى رێكخراوه نێودهوڵهتیهكان و جیهان، ئه‌وه‌ش هه‌یه به ئه‌زمونى خۆیانه و فۆرمى نوێیان پێ نیه و له بنه‌ڕه‌ته‌وه ئه‌وه‌ى ئه‌وان ده‌یكه‌ن به‌سه‌ر چوه، بۆیه به‌گشتى گرفته‌كان ئه‌وه‌نه تایبه‌تن به خودى رێكخراوه‌كان خۆیان ئه‌وه‌نه بابه‌تى نین و رێگرى و ئاسته‌نگ دروست بكرێت، چونكه پێشترمۆڵه‌ت كه ده‌درا به رێكخراوه‌كان له‌لایه‌ن وه‌زاره‌تى ناوخۆوه بوه، به‌ڵام ئێستا له‌لاى فه‌رمانگه‌ى رێكخراوه ناحكومیه‌كانه.
5. به‌شدارى ژنان له كارى رێكخراوه‌كان
یه‌كێك له‌و پرسانه‌ى كه له‌كارى رێكخراوه‌یی دا له‌گه‌رمیان به‌رچاوه، به‌شداریی ژنانه، هه‌یه پێیوایه ته‌نها روكه‌شیه، هه‌شه به‌وه وه‌سفی ده‌كات كه به‌ره‌و زیادبون رۆشتوه.
له‌یلا ئه‌حمه‌د، یه‌كێك له ئه‌ندامانى رێكخراوى وادى ئه‌ڵمانى له گه‌رمیان ده‌ڵێت: "به‌شدارى پێكردنى ژنان له به‌شێك له رێكخراوه‌كان وه‌ك پێویست نیه له بڕیاردان و به‌ڕێوبه‌ردن و چاودێرى كردن و سه‌رپه‌ر‌شتى كردنى پرۆژه‌كان به‌تایبه‌ت له نێو رێكخراوه حزبیه‌كاندا، ئه‌وه‌ى هه‌یه و زیاتر ژنان هێنراونه‌ته پێشه‌وه له‌و پرسانه بوه كه تایبه‌ت بوه به ژنان نه‌ك له سه‌رجه‌م پرسه‌كان".
به هه‌مان شێوه، كۆشش محه‌مه‌د، به‌ڕێوبه‌رى رێكخراوى فۆكه‌س به په‌ره‌پێدانى مه‌ده‌نیه‌ت باسى له‌وه‌كرد: "به‌راورد به‌ساڵانی رابردو به‌شداری ژنان له به‌ڕێوه‌بردن و كاركردن له ڕێكخراوه‌كان به‌شێوه‌یه‌كی فراوان گه‌شه‌ی كردوه و ده‌رفه‌ته‌كان زیاتر بۆ ژنان كراوه‌تره تا بۆ پیاوان، به‌ڵام ئه‌مه‌ش بێ كێشه نیه و ده‌یان تێبینی له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته هه‌یه".
به‌پێچه‌وانه‌وه، شاهۆعه‌بدوڵڵا، ئه‌ندام له رێكخراوى تۆڕى گه‌شه‌پێدانى تواناكانى خه‌ڵك، باس له‌وه ده‌كات: "زۆرجار ئەوە دەبیسترێت كە رێكخراوەكانی ژنان و رێكخراوێكی پیاوكردن و لەسەر دەستی پیاوان دروست كراون، ئەمە بۆ چەند ساڵی رابردو رەنگە راست بێت، بەڵام لەم چەند ساڵەی دوایى سەرەڕای ئاستەنگەكان لەبەردەم رەگەزی مێ لەناو رێكخراوەكاندا، چەندین گروپ و دەستەی تایبەت دروست كراون لەسەر ئاستی كوردستان و گەرمیان، كە رۆڵێكی ئێجگار گرنگ دەگێڕن لەكۆمەڵگەدا و جێ پەنجەیان دیارە".
6. لاوازیی رۆڵی رێكخراوه نێودهوڵهتیهكان له گه‌رمیان
چالاكوانان تێبینی ئه‌وه‌یان هه‌یه كه له‌گه‌رمیاندا كه‌متر رێكخراوه نێودهوڵهتیهكان چالاكن.
له‌یلا ئه‌حمه‌د، یه‌كێك له ئه‌ندامانى رێكخراوى وادى ئه‌ڵمانى له گه‌رمیان باس له‌وه ده‌كات: "به‌گشتى رێكخراوه نێوده‌وڵه‌تى و ناحكومیه‌كانیش ناوچه‌ى گه‌رمیانیان پشتگوێ خستوه و به‌پێ پێویست كار و چالاكیان نیه له ناوچه‌یه‌كى وه‌كو گه‌رمیان، له كاتێكدا زۆرترین قوربانى و زه‌ره‌رو زیان به‌ر ئێره كه‌وتوه له چاو ناوچه‌كانى دیكه‌ى هه‌رێم، به تایبه‌ت كه رێژه‌یه‌كى زۆرى نه‌خوێنده‌وارى ژنان لێره هه‌ن و بێبه‌ش بون له خوێندن و به‌تایبه‌ت رێكخراوه ناوخۆییه‌كان كه‌به‌زۆرى له‌ژێر كۆنترۆڵكردنى حزبدان و كارو چالاكیان سنورداره".
"چ لەسەر ئاستی حكومی و حزبی و رێكخراوەكانەوە گەرمیان تا ئاستێك پشتگوێ خراوە، سەرەڕای بونی نوێنەر یان لقی رێكخراوە بیانییەكان لە گەرمیان، لەچاو شارەكانی دیكە یان ناوەندی پارێزگاكان گرنگی پێدانی رێكخراوە بیانییەكانیش لەئاستێكی زۆر نزمدایە، چونكه بەشێكی ئەو رێكخراوانە جۆڕێك لە دابەشكاری كراوە لەنێوان حزبەكان و بەتایبەت پارتی و یەكێتی و فەندی هەمو رێكخراوەكان دابەش دەكەن و كادیرەكانی خۆیان تێدا سەرقاڵ دەكەن"، شاهۆ عه‌بدوڵڵا، ئه‌ندام له رێكخراوى تۆڕى گه‌شه‌پێدانى تواناكانى خه‌ڵك هێماى بۆ ئه‌وه‌كرد.
ده‌شڵێت: ڕێكخراوە ناوخۆییەكانیش لەئێستادا بەهۆی قەیرانی داراییەوە كارەكانیان بۆ ئاستی زۆر نزم یان سفر دابەزییە و چالاكییان بەتەواوەتی كاڵ بوەتەوە.
كۆشش محه‌مه‌د، به‌ڕێوبه‌رى رێكخراوى فۆكه‌س بۆ په‌ره‌پێدانى مه‌ده‌نیه‌ت ده‌ڵێت: قۆرخكاری حكومه‌تی هه‌رێم به‌تایبه‌ت حزبی ده‌ست رۆیشتوو له ده‌ست به‌سه‌رداگرتنی ته‌واوی سه‌رچاوه‌كانی داهات و په‌یوه‌ندیه نێودهوڵهتیهكان و رێگریكردن له هاتنی رێكخراوه نێودهوڵهتیهكان بۆ پارێزگای سلێمانی و ئیداری گه‌رمیان، سه‌ربارى لاوازى و بێ ئه‌زمونى به‌شێك له رێكخراوه ناوخۆییه‌كان له وه‌رگرتنی فه‌ندی رێكخراوه نێودهوڵهتیهكان، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش قۆرخكردنى به‌شێكى زۆرى پرۆژه‌كان له‌لایه‌ن چه‌ن رێكخراوێكى حزبیه‌وه.
له چاو ناوچه‌كانى ترى هه‌رێمى كوردستان گه‌رمیان پشتگوێخراوه له گرنگی دانى كارى رێكخراوه‌كان به‌تایبه‌ت نێودهوڵهتیهكان بۆ ناوچه‌كه.
بێستون ژاڵه‌یی، چالاكوان، هێماى بۆ ئه‌وه كرد: "هاتنى رێكخراو بۆ گه‌رمیان به تایبه‌ت نێودهوڵهتیهكان له ساڵى 2014 كه ئاوا‌ره‌یه‌كى زۆر له ناوچه‌كه هه‌بون هاتبونه ئێره، به‌ڵام دواتر كشانه‌وه و پێیان وابو بارودۆخه‌كه ئاسایى بوه‌ته‌وه و ئه‌وان به دواى ناوچه‌ى گه‌رم ده‌گه‌ڕێن بۆ كاركردن، دواتر ئه‌وانه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ پارێزگادا ده‌كه‌ن بۆ پرۆژه و گرێبه‌ستى كار نه‌ك له‌گه‌ڵ قه‌زاكاندا".
وتیشى: هه‌ندێك رێكخراو كه هاتونه‌ته ئێره به سه‌یاره‌ى درعه‌وه هاتون پێیان وایه ناوچه‌یه‌كى مه‌ترسیداره.
7. جیاوازى له نێوان گه‌رمیان و ناوچه‌كانى ترى هه‌رێم ده‌كرێت له كارى رێكخراوه‌كاندا
گه‌رمیان وه‌ك ئیداره‌یه‌كى سه‌ربه‌خۆ كه‌وتوه‌ته نێوان به‌رداشى پارێزگاكان بۆ كارى رێكخراوه‌ى و جیاوازى ده‌كرێت له‌گه‌ڵ ناوچه‌كانى دیكه‌ى هه‌رێمى كوردستان، ئه‌مه‌ش به وته‌ى چالاكوانێك.
كۆشش محه‌مه‌د، ده‌ڵێت: له نێوان گه‌رمیان و هه‌رێمى كوردستان جیاوازى له‌سه‌رجه‌م كایه‌كاندا ده‌كرێت و رێكخراوه‌كانیش به‌ده‌رنه‌بون له‌مه، هۆكارى ئه‌مه‌ش باڵاده‌ستى حزب و لاوازى دامه‌زراوه حكومیه‌كان و نه‌بونى چاودێری له‌لایه‌ن په‌رله‌مانى كوردستان و پارێزگاكانه‌وه بێگومان جیاوازى ده‌كرێت.
"به‌ڕاده‌یه‌كى كه‌م جیاوازى له‌نێوان ڕێكخراوه‌كاندا ده‌كرێت له‌گه‌رمیان، به‌ڵام وه‌كه هه‌رێمى كوردستان و گه‌رمیان جیاوازییه‌كى زۆر هه‌یه و كه‌متر گرنگى به‌م سنوره دراوه". له‌یلا ئه‌حمه‌د، ئه‌ندام له رێكخراوى وادى ئه‌ڵمانى واى وت.
شاهۆ عه‌بدوڵڵا، ئه‌ندام له رێكخراوى تۆڕى گه‌شه‌پێدانى تواناكانى خه‌ڵك ده‌ڵێت: "جیاوازی زۆر دەكرێت لەنێوان رێكخراوەكاندا له گه‌رمیان چ لە روی وەرگرتنی فەندەوە یان لەئەنجامدانی چالاكییەوە بێت، چونكه ئەوانی نزیكن و پەیوەندیان لەگه‌ڵ دامەزراوەكانی حكومەت و حزب و كەسانی دەستڕۆشتودا هەیە باشتر هاوكاری دەكرێت، به‌ڵام ئەوانەشی لەكەناڵە جیاوازەكانەوە خەریكی رەخنەگرتن و پەیوەندیان لەگه‌ڵ حزب و دامەزراوەكان لاوازە بەچەندین هەوڵ تادەتوانێت چالاكییەك ئەنجام بدات.
مامۆستایه‌كى زانكۆ ده‌ڵێت: هۆكارى جیاوازى و په‌رتبونى رێكخراوه‌كان له گه‌رمیان ئه‌وه‌یه كه ته‌مویلى به‌شێك له رێكخراوه‌كان له‌لایه‌ن حزبه‌وه‌یه ئه‌مه‌ش وایكردوه ململانێ دروست ببێت له كاره‌كانى به‌شێك له رێكخراوه‌كان.
د. پشتیوان حه‌مه سه‌عید، مامۆستاى زانكۆ له گه‌رمیان ده‌ڵێت: "به‌ڵێ جیاوازى له نێوان رێكخراوه‌كان هه‌یه له گه‌رمیان، ئه‌مه‌ش په‌یوه‌ندى به‌و دیده‌وه‌یه هه‌یه كه دیدى حكومه‌ته به‌رامبه‌ر به رێكخراوه‌كان و دیدێكى سلبیه و سیاسه‌تى په‌رتكه و زاڵ به به‌كارده‌هێنێت به‌رامبه‌ریان، هۆكارى ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌یه رێكخراوه‌كان به‌شێكیان ته‌مویلیان له‌لایه‌ن حزبه‌كانه‌وه‌یه ئه‌مه‌ش وا ئه‌كات بیه‌وێت ئه‌و رێكخراوانه‌ى كه به ئازادانه له ده‌ره‌وه‌ى ئه‌و هاوكیشه‌یه كاربكات كه خۆى ئه‌یه‌وێت بێگومان ئاسته‌نگى بۆ دروست ئه‌كات و روبه‌روى ململانێ و جیاوازى ئه‌بێته‌وه".
له به‌رامبه‌ریشدا، شوان مه‌حمود، جێگرى فه‌رمانگه‌ى رێكخراوه ناحكومیه‌كان له هه‌رێمى كوردستان وتى: "رێكخراوه نێو ده‌وڵه‌تیه‌كان له هه‌رێمى كوردستان 370 رێكخراون و له وڵاتى جیاوازه‌وه هاتونه‌ته ئێره، هۆكارى كه‌مى ژماره‌یان له گه‌رمیان په‌یوه‌سته به‌كار و پرۆژه‌ى رێكخراوه‌كان كه كارى له‌سه‌ر ده‌كه‌ن و سنورى چالاكى ئه‌وان چیه، ئه‌گه‌رنا هیچ شتێكى دیكه‌ى له پشته‌وه نیه، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش به شێوه‌یه‌كى به ناراسته‌وخۆ له گه‌رمیان كارده‌كه‌ن و پاڵپشتى مادیى رێكخراوه لۆكاڵیهكان ده‌كه‌ن بۆ پرۆژه‌كانیان".
8. پرسی پاره‌داركردنى رێكخراوه‌كان
به‌شێك له رێكخراوه‌كان باس له‌وه ده‌كه‌ن حكومه‌تى هه‌رێم كارى پێویستى نه‌كردوه بۆ پاره‌دار كردنى رێكخراوه‌كان له گه‌رمیان، به‌ڵكو زیاتر هاوكارى ئه‌و رێكخراوانه‌ن كه سه‌ر به حزبن.
ئيبراهیم زه‌ریف، سه‌رۆكى رێكخراوى ژینگه‌پارێزى گه‌رمیان ده‌ڵێت: "حكومه‌ت هیچ هاوكارییه‌كى مادى و مه‌عنه‌وه‌ى رێكخراوه‌كانى كۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى ئه‌وانه‌ى كه به‌ڕاستى كار ده‌كه‌ن نه‌كردوه، به‌ڵكو ئه‌وه‌ى هه‌یه بۆ ئه‌و رێكخراوانه‌یه كه كلك و ده‌روێشى خۆیانن، ته‌نانه‌ت رێكخراوى وا هه‌یه كه ژینگه‌ییه له گه‌رمیان 50 ملیۆن دینارى وه‌رگرتوه بێ ئه‌وه‌ى سودێكى بۆ ژینگه هه‌بێت، هیچ لێپێچینه‌وه‌یه‌كیش نیه".
له هه‌مان كاتدا، كۆشش محه‌مه‌د، به‌ڕێوبه‌رى رێكخراوى فۆكه‌س به په‌ره‌پێدانى مه‌ده‌نیه‌ت ده‌ڵێت: "سه‌رچاوه‌ی پاڵپشتی رێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی دیاری كراوه حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان و فه‌رمانگه‌ی رێكخراوه ناحكومیه‌كان و حكومه‌ته خۆجێیه‌كان له‌توانایاندا نیه پاڵپشتی دارایی رێكخراوه‌كان بكه‌ن، ئه‌وه‌ى هه‌یه ته‌نها له رێگه‌ی رێكخراوه نێوده‌وڵه‌تی و نوێنه‌رایه‌تی وڵاتانه‌وه‌یه، سه‌ربارى ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌ى هه‌یه به‌ده‌رنیه له پشكی حزب و ناوچه‌گه‌ری و نادادپه‌روه‌ری له دابه‌شكردنی پاڵپشتیه داراییه‌كان به‌تایبه‌ت بۆ گه‌رمیان".
9. رێكخراوه‌كان كارى پێكه‌وه‌یی ئه‌نجام ناده‌ن
كارى پێكه‌وه‌ى له نێو رێكخراوه‌كانى كۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى به‌دى ناكرێت له ئێستادا له چاو ساڵانى رابردو كه ناوه‌ندێك پێكهێنرابو به ناوى ناوه‌ندى كارى هاوبه‌شى رێكخراوه‌كانى گه‌رمیان.
كۆشش محه‌مه‌د، به‌ڕێوبه‌رى رێكخراوى فۆكه‌س بۆ په‌ره‌پێدانى مه‌ده‌نیه‌ت، هێماى بۆ ئه‌وه‌كرد: "له‌ماوه‌ی رابردودا چه‌ندین تۆڕ و چه‌تری جۆراوجۆ له ژێر ناو ناونیشان دامه‌زراون له گه‌رمیان، به‌ڵام به‌هۆی تێنه‌گه‌شتن له مه‌هام و تایبه‌تمه‌ندی رێكخراوی ناحكومی و ده‌ستێوه‌ردانی حزبی هه‌ڵوه‌شاوه‌ته‌وه، ئه‌سته‌مه سه‌رجه‌م رێكخراوه‌كان له ژێر یه‌ك تۆڕ كۆبكرێنه‌وه، به‌ڵام ئه‌كرێت چه‌ند رێكخراوێكى تایبه‌تمه‌ند و هاوپه‌یمان پێكه‌وه له‌ژێر ناوی چه‌تر یان تۆڕیك كاربكه‌ن".
وتیشى: له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش نه‌بونی هۆشیاری كاری تیم و هه‌ره‌وه‌زی و خۆ به‌گه‌وره‌زانی و خۆده‌رخستنی كه‌سی یه‌كه‌می رێكخراوه‌كان هۆكارێكى ترى كارنه‌كردنى پێكه‌وه‌ییه، له كاتێكدا ده‌وترێت ده‌سه‌ڵاتی پێنجه‌م كه یه‌كگرتووبن پاڵپشتی له‌په‌یام و هه‌ڵوێسته‌كانی یه‌كتر بكه‌نه‌وه و هه‌ڵه‌ی حزب و حكومه‌ت دووباره‌نه‌كه‌نه‌وه و پێشه‌نگی كۆمه‌ڵگه‌بن.
"سه‌رهه‌ڵدانى رێكخراوى تیرۆرستى داعش و روداوه‌كانى 16ى ئۆكتۆبه‌ر بوه هۆى تێكدانى كارى پێكه‌وه‌یی رێكخراوه‌كان".
له‌یلا ئه‌حمه‌د، ئه‌ندام له رێكخراوى وادى ئه‌ڵمانى له گه‌رمیان، زیاتر له‌سه‌ر ئه‌م خاڵه دوا و وتى: "له‌ساڵانى پێش هاتنى رێكخراوى تیرۆرستى داعش تۆڕى رێكخراوه‌كان له گه‌رمیان زۆر باشبو و كار و چالاكی پێكه‌وه‌ییان ئه‌نجام ده‌دا، به‌ڵام له‌ساڵى 2014 و دواى 16ى ئۆكتۆبه‌رى ساڵى 2017، به‌تایبه‌ت قه‌یرانى دارایی گورزى تێكده‌رى له‌تۆڕه‌كانى رێكخراوه‌كاندا و به‌زۆرى لێیان له‌كارو چالاكى وه‌ستان و په‌یوه‌ندى و پێكه‌وه بونیان له‌گه‌ڵ رێكخراوه‌كانى تر نه‌ما یان ناوچه‌كه‌یان جێهێشت و گه‌ڕانه‌وه شوێنى خۆیان".
له به‌رامبه‌ریشدا، بێستون ژاڵه‌یی، چالاكوان، باس له‌وه ده‌كات: "له ساڵى 2006 ناوه‌ندى كارى هاوبه‌شى رێكخراوه‌كان له گه‌رمیان دامه‌زرا و نوێنه‌رى رێكخراوه‌كانى ترى كۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى و ته‌نانه‌ت حزبیه‌كانیشى تێدا بو كه ژماره‌یان له 8 رێكخراوه ده‌ستى پێكرد تا 40 رێكخراو ژماره‌كه گۆڕانكارى به‌سه‌را ئه‌هات، له‌گه‌ڵ دامه‌زراندنى ئه‌م ناوه‌نده زۆر چالاك بو كارى ده‌كرد له‌سه‌ر سه‌رجه‌م پرسه‌كان كه له به‌رژه‌وه‌ندى گشتى بو و پرسى گه‌نده‌ڵى و ته‌ندروستى و سه‌رجه‌م پرسه‌كانى تریش، كارى باش كرا و جێده‌ستیان دیار بو و كارى زۆر باش كرا".
وتیشى: كارى ئه‌م ناوه‌نده به‌رده‌وام بو وه‌ك خۆى تاوه‌كو ساڵى 2013 و دواتر تا مۆڵه‌تى رێكخراوه‌كانى ئێنجى ئۆ ده‌ستى پێكرد، دوابه‌دواى ئه‌مه گۆڕانكارى دروست بو له فۆرمى كاركردنى ناوه‌نده‌كه‌دا و به تایبه‌ت له دواى سه‌رهه‌ڵدانى حزبى ئۆپۆزسیۆن خه‌ڵك متمانه‌شى كه‌م بویه به‌رامبه‌ر به كارى رێكخراوه‌كان و خه‌ڵك پێى وابو ئه‌مانه پاشكۆى حزبن و كاركردنى رێكخراوه‌كانیش بو به كه‌یس، له‌گه‌ڵ هه‌مو ئه‌مانه‌ش ئه‌م ناوه‌نده كۆتاى پێ نه‌هاتوه، به‌ڵام پێویستى به گۆڕانكارییه و فۆرمێكى نوێى ئه‌وێ بۆ كاركردن.
دوه‌م: چی بكرێت؟
دۆخی كۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نیمان له‌گه‌رمیان خسته پێش چاوى مامۆستایه‌كى زانكۆ و ئه‌ویش به پشت به‌ستن به ئه‌زمون و شاره‌زایی خۆی، لێكدانه‌وه‌ى بۆ كرد.
د. پشتیوان حه‌مه‌سه‌عید، مامۆستاى زانكۆ و شاره‌زا له بواری كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی، وتى: سه‌ره‌تا پێویسته رێكخراوه‌كان چاوه‌ڕوانى حكومه‌ت نه‌بن بۆ ئه‌نجامدانى كاره‌كانیان و پاڵپشتیان بێت، چونكه به درێژاى مێژو په‌یوه‌ندى نێوان رێكخراوه‌كان و ده‌سه‌ڵات پڕبوه له ململانێ.
وتیشى: رێكخراوه‌كان سوربون و به‌رده‌وامى و پرۆفیشناڵیان له كاره‌كانیان به‌شێكه له سه‌ركه‌وتنیان له‌و ململانیێى كه له‌گه‌ڵ ده‌سه‌ڵات دروست ئه‌بێت.
هێماى بۆ ئه‌وه‌ش كرد: له هه‌رێمى كوردستان و به تایبه‌تیش گه‌رمیان نابێت چاوه‌روانى هه‌ماهه‌نگى و په‌یوه‌ندیه‌كى باشبیت له نێوان رێكخراوه‌كان و ده‌سه‌ڵاتدا، چونكه تا ئه‌م چركه ساته‌ش دیدى ده‌سه‌ڵات به‌رامبه‌ر به كارى رێكخراوه‌ى دیدێكى خرپ و سلبیه وه به‌هیچ شێوه‌یه‌ك رێكخراوه‌كان وه‌ك به‌شێك له ئه‌رك و كاره‌كانیان نابینن و وه‌ك ململانیكارێك رێكخراوه‌كان ده‌بینێت.
ئه‌و مامۆستایه‌ى زانكۆ پێیوایه بۆ چاره‌سه‌رى زیاترى ململانیه‌كانى نێوان رێكخراوه‌كان و ده‌سه‌ڵات پێویسته گۆرانكارى بكرێت له یاسا كارپێكراوه‌كانى رێكخراوه‌كان.
د. پشتیوان حه‌مه سه‌عید، ده‌ڵێت: "رێگه چاره بۆ كاڵكردنه‌وه‌ى ئه‌و دۆخه‌ى كه هه‌یه بۆ كارى رێكخراوه‌ى له هه‌رێمى كوردستان و به‌تایبه‌ت گه‌رمیان دو خاڵى سه‌ره‌كیه، یه‌كه‌میان گۆرانكارى كردنه له یاسا كارپێكراوه‌كان سه‌باره‌ت به كارى رێكخراوه‌یى، گۆڕانكارى كردنه له ئه‌و په‌یوه‌ندییه‌ى نێوان و ده‌سه‌ڵات و رێكخراوه‌كان و دیاریكردنى ئه‌رك و كارى رێكخراوه‌كانه، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش تێروانینه‌كانى ده‌سه‌ڵات به‌رامبه‌ربه به رێكخراوه‌كانى كۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى و ده‌بێت ئه‌مانه گۆڕانكارى ریشه‌ییان تێدا بكرێت، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش ده‌بێت رێكخراوه‌كان زۆر جه‌خت له‌وه بكه‌نه‌وه، چونكه ئه‌و یاسا و رێسا كارپێكراوانه‌ى كه له جیهان هه‌ن و كارى پێده‌كه‌ن له هه‌وڵ و ماندبونى رێكخراوه‌كانى كۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى خۆیان بوه و سوربون له‌سه‌ر ده‌ركردنى رێنمایى باش بۆ ئه‌وه‌ى هاوكار و پاڵپشتیان بێت بۆ راى كردنى كاره‌كانیان".
وتیشى: دوه‌م رێگا ده‌بێت له‌سه‌ر ئاستى كلتورى كاربكرێت كه دیدێك هه‌یه سه‌باره‌ت به كارى رێكخراوه‌ى و روڵیان و به‌شدارى ژنان له رێكخراوه‌كان، بۆ ئه‌مه‌ش پێویسته چالاكى و پرۆژه‌ى پته‌ویان هه‌بێت و كارى هۆشیارى بكه‌ن له‌سه‌ر ئاستى كۆمه‌ڵگه به‌رامبه‌ر به گرنگى كارى رێكخراوه‌ى، ئه‌مه‌ش وا ئه‌كات هاوكاربێت بۆ ئه‌وه‌ى بتوانن به ئاسانى كاره‌كیان بكه‌ن له ناو كۆمه‌ڵگه‌ى كوردیدا.
* دەربارەی رادیۆی دەنگ
رادیۆی ده‌نگ، یه‌كه‌مین رادیۆی كۆمه‌ڵگه‌یی ئه‌هلیه له گه‌رمیان.
له ساڵی 2010ه‌وه دامه‌زراوه‌و له به‌روارى 6ى شوباتى ئه‌و ساڵه‌وه، ده‌ستى كردوه به‌په‌خشی خۆی له سنورى قه‌زاى كه‌لار و ده‌وروبه‌رى.
ئامانجیشی بریتییە له په‌ره‌پێدانى دیموكراسیی و به‌رزكردنه‌وه‌ى ئاستى هۆشیاریی هاوڵاتیانى سنورى گه‌رمیان له‌رێگه‌ى ئه‌و به‌رنامه‌و هه‌واڵ و بابه‌تانه‌ى كه به‌دواداچونیان بۆ ده‌كات.
سەرباری پەخشی زەمینی، رادیۆکە خاوەنی چەند پرۆژەیەکی دیکەیە، وەکو: سایتی رادیۆی
دەنگ، سایتی
دەنگ نێت، سایتی
نەوژین، یەکەکانی: چاودێریی حکومەتی خۆجێی گەرمیان، رۆژنامەوانی مافەکانی مرۆڤ، وزە و ھەڵبژاردن.
* دەربارەی یەکەی رۆژنامەوانیی مافەکانی مرۆڤ
یەکەیەکی رۆژنامەوانیی تایبەتە بە بەدواداچونی پرسەکانی پەیوەست بە مافی مرۆڤ و دیموکراسی. لە ساڵی ٢٠١٤ـەوە و بە پاڵپشتی سندوقی نیشتمانی بۆ دیموکراسی دامەزراوە.
کاری بەرھەمھێنانی بابەتی رۆژنامەوانی لە بواری مافەکانی مرۆڤ و ھەروەھا ئەنجامدانی چالاکی جیاوازی وەکو: خول، وۆرکشۆپ، راپرسی، سیمینار، گفتوگۆی کراوە و راپۆرتی قوڵ دەکات.
* سەرپەرشتیاری یەکەی رۆژنامەوانی مافەکانی مرۆڤ و ئەم راپۆرتە: زریان محەمەد
* پەیوەندی:
٠٧٧٤ ٠٨٧ ٨١٥٣
٠٧٧٢ ٨٥١ ٨١٦٣
* شوێنی یەکەی رۆژنامەوانی مافەکانی مرۆڤ لە ئینتەرنێت:
http://radiodeng.net/pages.aspx?kodtech=3